Kącik pór roku

KĄCIK PÓR ROKU – BARWY PRZYRODY, BARWY DUSZY

Aleksandra Górecka

Życie przedszkola bardzo mocno związane jest z tym, co przynoszą ze sobą kolejne pory roku. Nauczyciel rok po roku próbuje odnaleźć coraz głębsze zrozumienie i stara się coraz głębiej przeżyć te pełne życia i rytmicznie przychodzące wydarzenia. Szczególne miejsce zajmują święta. Ukazują się nam one poprzez pewne obyczaje i tradycje ukształtowane na przestrzeni wieków w danym narodzie i naznaczone przez jego charakter. W przedszkolu są one kształtowane przez nauczyciela. Zewnętrznym obrazem tego, jakie święto obchodzimy, i tego, co dzieje się w przyrodzie, jest kącik pór roku, zwany także kącikiem sezonowym. jest to miejsce, „które będzie nam ukazywać to, co rozgrywa się właśnie w świecie przyrody, co natura chce nam ofiarować, a święta powiedzieć” (1)

Można taki kącik przygotować na małym stoliku, skrzyni lub parapecie. Najpierw kładziemy barwny materiał. Jego kolor odpowiada porze roku. Jeżeli ktoś nie czuje się zbyt pewien w doborze kolorów, dopomoże mu w tym koło barw połączone z czterema najważniejszymi świętami: Bożym Narodzeniem, Wielkanocą, Świętem świętego Jana oraz ze świętem Michała Archanioła. Święta te przypadają w czasie przesilenia dnia i nocy lub na czas maksymalnej ciemności albo największego światła.

Aby wybrać odpowiednią barwę, trzeba pamiętać, iż „kolorystyka każdej pory roku jest wynikiem specyficznego dla niej współdziałanie światła i ciemności”. Barwa materiału odzwierciedla porę roku, jej nastrój, lub związana jest z okresem świątecznym, jaki właśnie obchodzimy.

Czas największego mroku, najmniejszą ilość światła w przyrodzie przypada w czasie Bożego Narodzenia – w kąciku zaczyna panować wtedy kolor niebieski. Jest to także symbol otulenia, ochrony, tęsknoty. J. W. Goethe umieścił niebieski po stronie pasywnej, po stronie nocy i uważał, że ten kolor wywodzi się z nocy. (2) Już w Adwencie w kąciku pojawia się niebieski w różnych swoich odcieniach, pomimo że za oknami przyroda (na naszej półkuli) często otulona jest białym, śnieżnym kocem. W tym momencie jednak kącik ukazuje kolor nastroju naszej duszy – wewnętrzny nastrój oczekiwania wśród ciemności na światło: czas Adwentu i Boże Narodzenie. W tym czasie także kąciku pojawiają się postacie Maryi, Józefa i pasterzy, zaś po Nowym Roku także Trzej Królowie.

Barwy szat tych postaci mają symboliczne znaczenie. Od wieków malarze malowali Świętą Rodzinę używając tych samych kolorów. Maryja ubrana jest w niebieską szatę, która jest obrazem otulenia i duchowej istoty Maryi, zaś suknię ma czerwoną jako symbol istoty ludzkiej. Józef ubrany jest w brązową szatę, która symbolizuje jego związek z Ziemią, był wszak cieślą. Podobnie ubrani są Pasterze, choć ich stroje zawierają jeszcze elementy zieleni, ponieważ jeszcze mocniej niż Józef związani są z Ziemią.

Po Bożym Narodzeniu do Szopki przybywają trzej Królowie. Każdy z nich ubrany jest w określony kolor. Baltazar niosący kadzidło, ubrany jest szatę niebieską. Jego postać symbolizuje uczucia. Melchior, niesie złoto, ubrany w szatę czerwoną – obrazuje aktywne myślenie w człowieku. Ostatni idzie Kacper. On ofiarowuje Dzieciątku Jesus mirrę, jego szata ma kolor zielony: jest on obrazem ludzkiej woli.

Po Bożym Narodzeniu zaczyna przybywać powoli światła. Teraz Szopka I Trzej Królowie jaśnieją świetlistym blaskiem. Po Trzech Królach kącik przemienia się w białą, śnieżną krainę – pojawia się Królowa Zima.

Wkrótce w przyrodzie zaczyna przybywać więcej światła. W kole barw Goethego, gdy niebieski zostaje prześwietlony żółtym – powstaje zieleń. Możemy podobne zjawisko obserwować w przyrodzie, gdy zimowe ciemności zostają rozproszone przez coraz mocniejsze światło. Wtedy natura budzi się ze snu i powolutku wypuszcza pierwsze zielone pączki. Ten proces zbiega się ze świętami Wielkanocy. W kąciku pojawia się zielony materiał. Jednak, aby powstał pełny obraz nastroju Wielkiej Nocy i tajemnicy Zmartwychwstania, położymy też lekko czerwony materiał. Symbolizuje on powstanie nowego życia, jest obrazem nowego wewnętrznego życia. Jeżeli uważnie przyjrzymy się nowym roślinom w czasie wiosny, zauważymy, ze ich zielone listki na krańcach maja lekko czerwone zabarwienie. To nowe życie, nowy impuls i jego obrazem jest czerwony materiał w naszym kąciku.

Zgodnie z rytmem Ziemi światła przybywa teraz coraz więcej, aż do momentu kulminacji, który przypada na święto Świętego Jana. Tego dnia słońce stoi w najwyższym punkcie nieboskłonu. W przyrodzie wszystko rozkwita, cała natura przepełniona jest światłem. Według koła Goethego kolorem najbardziej świetlanym jest żółty i wszystkie jego odcienie i ta barwa będzie królowała w kąciku w tym czasie.

Po tym dniu, maksymalnego wydechu Ziemi, znowu zaczyna przybywać ciemności. Przyroda nie jest już prześwietlona jasnym, żółtym światłem; na niebie jest więcej chmur, w powietrzu jest więcej wilgoci, powietrze jakby było gęstsze. Toteż często widzimy jesienią pomarańczowe słońce. Cała przyroda, a zwłaszcza liście, zdają się pokazywać, jak wiele pochłonęły ciepła i światła. Stają się ciemnożółte, pomarańczowe aż do barwy ciemnoczerwonej. To jest także czas zbiorów owoców i warzyw, które cieszą oczy paletą barw od żółto-pomarańczowego koloru dyni aż po ciemny fiolet śliwek. W kąciku w tym czasie króluje kolor ciemnożółto-pomarańczowy aż do kulminacyjnego momentu, w czasie zrównania się dnia z nocą. Zaraz po nim, 29 października, w dniu święta Michała Archanioła zastępuje go ciepła czerwień. Będzie ona królować aż do Świętego Marcina.

Po 11 listopada czerwień zostaje zastąpiona brązem. Jest to obraz Ziemi, która odpoczywa po letnim wysiłku.

Z pierwszym dniem Adwentu kącik znów przyjmuje barwę niebieską, która otula nas jak płaszcz Maryi szykującej się do ziemskiej wędrówki.

Kącik pór roku może pomóc nam dojść do głębszego zrozumienia rytmicznych przemian zachodzących w przyrodzie i ich związku ze świętami chrześcijańskimi.

Bibliografia:

1. F. Jaffke, Święta przez cały rok, cz. 1 i 2, tłum. A. Górska, Wyd. Genesis, Gdynia 1996
2. J. W. Goethe, Wybór pism estetycznych, ss. 290-291